Dosiad "histeryczny" cz.2

 Aby przejść do dalszej części rozważań nad historycznością dosiadu pozwolę sobie najpierw na krótkie podsumowanie dotychczasowych informacji. W zasadzie do XX wieku konie były jeżdżone wyłącznie szkołą maneżową. Istniało jej wiele odmian, gdzie różnice przeważnie dotyczyły skupienia się na innym konkretnym zagadnieniu z tak zwanej Wyższej Szkoły. Jednakowoż wszystkie opierały się na podstawowej zasadzie, że motorem napędowym konia jest zad, na nim powinien opierać się główny ciężar, a przód powinien być lekki. Dzięki temu konie nabywały niesłychanej zwrotności, która umożliwiała trzymając w jednej ręce broń, a w drugiej wodze wykonywać ciasne zakręty, a nawet piruety. To wszystko było bardzo ważne w walce konnej, gdy poza pierwszym, głównym uderzeniem w zasadzie nie ma mowy o większym współdziałaniu kawalerzystów, gdy wrogie oddziały jazdy ścierają się ze sobą. Po pierwszym uderzeniu następuję przeważnie rozproszenie się jeźdźców i walka indywidualna, a wtedy do głosu dochodzą umiejętności jeździeckie i walki poszczególnych żołnierzy.

Wraz z rosnącą siłą ognia zaszła potrzeba zmiany metod działania kawalerii. Szarże czy walne bitwy miały być już rzadkością, trzeba było zmienić doktrynę użycia konnicy z oddziałów przełamujących na oddziały bardziej zaczepne, przy wykorzystaniu jej ruchliwości. Rozumiał to dobrze kapitan armii włoskiej Federico Caprilli. Będąc instruktorem w wojskowej oficerskiej szkole kawalerii w Pinerolo zaczął on poważnie zastanawiać się nad teorią i praktyką jazdy konnej. Po latach prób stworzył on swój własny system jazdy zwany naturalnym, choć trzeba podkreślić, że nie opublikował nigdy żadnego większego dzieła opisującego jego zasady za wyjątkiem napisanego w 1901 roku artykułu do czasopisma „Rivieta di Cavaleria” pod tytułem „Principia di equitazione di campagna del tenente Federico Caprilli”. Jest to warte podkreślenia, gdyż brak jasno określonych myśli przewodnich dawał dość szerokie możliwości interpretacji jego szkoły. Styl naturalny nie rewolucjonizował całego jeździectwa, dawał natomiast życie nowej dyscyplinie – skokom przez przeszkody, do tej pory bowiem skoki były kompletnie ignorowane. Jeźdźcy w skoku przeważnie albo siedzieli w pełnym siadzie, albo odchylali się w tył. Włoch zauważył jednak, że koń w trakcie skoku pomaga sobie pracą głowy, szyi i grzbietu uznał więc, że aby jeździec mu pomógł musi odciążyć jego grzbiet i dać swobodę w ruchu szyi i głowy, czyli podnieść swój środek ciężkości oraz odpuścić wodze. By tego dokonać należało skrócić strzemiona. W zasadzie na tym zamyka się rewolucja Caprilliego. Wymagane przez niego postawienie konia na pomoce jest przecież również bazą wyjściową dla klasycznej szkoły maneżowej.

Tak więc podręcznikową „klasyczną” sylwetkę jeździecką widzimy w każdej dyscyplinie sportów hippicznych.  Jest to tak zwana linia „ucho-bark-biodro-pięta”. Dla udowodnienia, że jest to rzecz niezmienna w dosiadzie w trakcie jazdy „na płaskim” pozwolę sobie zestawić ze sobą kilka zdjęć jeźdźców zdecydowanie historycznych jak i współczesnych.

H. Pollay i Kronos

F. Gerhard na Absinth

Na pierwszy ogień biorę dwóch (złotego i srebrnego) medalistów w dyscyplinie ujeżdżenia na IO w Berlinie – H. Pollay’a na koniu Kronos i F. Gerharda na Absinth. Reprezentują oni klasyczny dosiad ujeżdżeniowy, widać również zachowaną linię. Dla porównania zdjęcie współczesnego jeźdźca, również Niemca, Matthiasa Alexandra Ratha na Moorland’s Totillas – prócz zaokrąglonych pleców będących zapewne manierą jeźdźca całość nie odbiega od standardów klasycznych.

M.A. Rath i Moorland's Totillas

Jeźdźcy Hiszpańskiej Szkoły Jazdy w Wiedniu

Współczesny jeździec ze szkoły wiedeńskiej

Następnie dwa zdjęcia jeźdźców z Hiszpańskiej Szkoły Jazdy w Wiedniu. Na pierwszym grupa jeźdźców ze zdjęcia ze zbiorów NAC. Niestety zdjęcie nie przedstawia widoku z profilu, jednakże proszę sobie przypomnieć zamieszczony w poprzedniej części portret Napoleona, oraz zwrócić uwagę na powtarzalność cech sylwetek poszczególnych jeźdźców. Obok zamieszczam zdjęcie współczesnego jeźdźca z Wiednia dla porównania, jak widać – jest to „kalka”. Przy okazji zwracam uwagę na zapomniany już dziś sposób trzymania wodzy. Dzisiejszych czasach w przypadku trzymania dwóch par wodzy używa się systemu 2:2, czyli do każdej ręki bierze się wodzę munsztukową (względnie pelhamową) i wędzidłową, tutaj natomiast widać trzymanie 3:1 w słowniku jeździeckim Baranowskiego określane jako wojskowe.

rtm. Adam Królikiewicz i Picador

Henryk Leliewa-Roycewicz na Arlekinie II

Wracając jednak do kwestii dosiadu, tę samą linię niemal jak od linijki możemy poprowadzić na zdjęciu rtm. Adama Królikiewicza na Pikadorze, pomimo, że prezentuje on dosiad skokowy, natomiast „lekkie odchylenie” od tego standardu zauważymy na zdjęciu Henryka Leliwy-Roycewicza na Arlekinie III podczas próby ujeżdżeniowej zawodów WKKW w trakcie IO w 1936 roku. Nogi polskiego jeźdźca są nieznacznie wysunięte ku przodowi. Dla porównania wybrałem zdjęcie czołowego aktualnego polskiego jeźdźca skokowego Jarosława Skrzyczyńskiego. Widać, że sylwetka naszego skokowca jest niemal identyczna – różnicą jest to, że aktualnie odeszło się od tak głębokiego trzymania nóg w strzemionach.

Jarosław Skrzyczyński

mjr. von Oesterley

Czas na porównanie zdjęć w skoku. Na początek major von Oesterley na Pepicie w trakcie zawodów w Magdeburgu w 1914 roku. Jeździec siedzi w siodle i nie oddaje wodzy, przez co koń nie ma możliwości pracy grzbietem i głową. Drugie zdjęcie przedstawia jednego z czołowych polskich jeźdźców międzywojennych Bronisława Skulicza, autora książki „Ujeżdżenie i skoki” którą zresztą serdecznie polecam. Jeździec prezentuje nowy styl skoków, podąża za ruchem konia, nie siedzi w siodle, ręka rozluźniona daje się pociągnąć koniowi na tyle by ten miał swobodę w pracy szyją i głową bez utraty kontaktu z pyskiem – wodza pozostaje napięta. Ostatnie zdjęcie przedstawia multimedalistę olimpijskiego w WKKW, reprezentanta Niemiec Michaela Junga. Jak widać, przez ostatnie dziesięciolecia technika skakania jeźdźców się nie zmieniła.

Michael Jung

Warto nadmienić o jeszcze jednym dosiadzie, nam dzisiaj zupełnie nie kojarzącym się z klasyką – dosiadzie westowym. Jest to nic innego jak dosiad klasyczny ubrany w kowbojską otoczkę (znów nakłaniam do porównania z innym zdjęciem z poprzedniej części – Rulonem Polskim). Niektórzy historycy doszukują się w jeździe westernowej prostej kontynuacji techniki jazdy polskiej husarii. W tym stylu jazdy również podstawą jest użycie zadu jako motoru napędowego i przeniesienie nań środka ciężkości, jednakże z racji niewykonywania chodów w wysokim zebraniu nie ma tu ganaszowania – szyja i łeb konia pozostają w swobodnym ustawieniu, pomimo maksymalnej kumulacji energii w zadzie, którą przekłada się tu wyłącznie na zwrotność, a nie jak w klasycznym ujeżdżeniu również na ekspresję (wyniosłość).

Dosiad w stylu western

Reasumując, jak widać na przestrzeni wieków dosiad jako taki zmieniał się w sposób nieznaczny. Nie można więc moim zdaniem mówić o dosiadzie historycznym i nowoczesnym rozumianym w sposób inny niż jako synonimy słów ujeżdżeniowy i skokowy, choć i tak dosiad skokowy pozostaje w sporej części wierny złotym zasadom ujeżdżenia (wspomniana linia ucho-bark-biodro-pięta). Ideałem jest bowiem, by jeździec, jadąc nawet na siodle skokowym, lecz w pełnym siadzie miał dalej ciało w owej linii. Oczywiście bezpośrednio przed skokiem noga powinna zostać zaparta w strzemieniu, by łydka nie uciekała w tył i nie zaburzała równowagi jeźdźca, ale to już zupełnie inna historia…