Opus magnum?

Siodła konstrukcji zagranicznej używane w WP
rys. z Instrukcji Taborowej

                   „Konia z rzędem temu kto…” mówi stare przysłowie. Jak przez wiele lat, tak i dziś koń jest na swój sposób towarem ekskluzywnym. Dla kawalerzysty –  obojętnie czy rekonstruktora czy ochotnika – powinien być dumą i oczkiem w głowie. Ale przecież nie zajmujemy się kawalerią rzymską żeby jeździć na oklep, w związku z czym potrzebny jest drugi element układanki – rząd. Najbardziej popularnym dziś modelem siodła kawaleryjskiego w Polsce jest ostatnie z zaprojektowanych przed wojną – wz. 36. Mówię to trochę z żalem, gdyż wcześniejszy wzór pozwoliłby na prezentowanie sylwetek kawaleryjskich w zasadzie od połowy lat ’20 aż do 1939 r. Ale jest jak jest, wszyscy mają rzędy wz. 36, szable wz. 34, w KO każdy może zostać oficerem więc od początku ma mundur z gabardyny i tak leci… A jak to często przy pewnym braku alternatywy i bezrefleksyjności bywa, zaczynają rodzić się mity…

                Lata ’20 XX wieku były dla odrodzonego Wojska Polskiego okresem niezwykłej pstrokacizny i różnorodności wykorzystywanego wyposażenia. W kawalerii, w pewnym sensie, ta mozaika była nawet jeżeli nie oczekiwana, to wykorzystywana na wszelkie możliwe sposoby, aby tylko wyróżnić pułk na tle innych i umocnić w ten sposób jego esprit de corps. Jednakże, o ile zmienianie fasonów kurtek, daszków czapek  i tym podobne zabiegi są działaniami mało szkodliwymi, tak wielość modeli wykorzystywanego uzbrojenia i oporządzenia przyprawiała niejednokrotnie intendenturę o zawrót głowy. A tych było wiele, pochodzących głównie z armii zaborczych jak i kupowanych z brytyjskiego i amerykańskiego demobilu. Każdy z tych krajów miał odmienną filozofię wykorzystania kawalerii, style jazdy, a co za tym idzie dosiad – nic więc dziwnego, że różniły się także rzędy.

Polskie terlice wz. 25 i 27, oraz siodło żołnierskie wz. 25

                W połowie pierwszego dziesięciolecia niepodległości powstało nowe, krajowe siodło wojskowe wraz z całym przynależnym mu wyposażeniem i instrukcją troczenia. Rząd wz. 25, bo o nim mowa, był w zasadzie brytyjskim siodłem Universal Pattern 1902 na czapraku i z sakwami od rosyjskiego siodła dragońskiego model 1888. Czy był to zestaw dobrze wymyślony, czy raczej można mówić o ponownym odkrywaniu Ameryki? Z jednej strony zupełnie nie dziwi chęć stworzenia własnego modelu wyposażenia dla kawalerii, szczególnie w kraju, w którym dla tego rodzaju jednostek był olbrzymi sentyment,
z drugiej natomiast zastanawiający jest pomysł akurat takiego połączenia. Niestety na ten moment nie znam motywów takich, a nie innych wyborów, jednakże można łatwo stwierdzić, że niektóre z nich ze sobą nie współgrały. Ot, chociażby wojłokowy wałek na przedzie skórzanego czapraka, mający izolować przewożony na przednim łęku owsiak od końskiego potu, utrudniał przewożenie szabli pod tybinką, z drugiej natomiast strony kula na tylnym łęku siodła, której zadaniem jest umożliwienie piętrowego troczenia wyposażenia okazywała się w zasadzie zbyteczna – wyjątek stanowiło troczenie kociołka, gdyż menażka mogła być przewożona w sakwie. Ogólnie, za wyborem troczenia na wzór rosyjski przemawiały dwa argumenty. Pierwszym z nich było rozmieszczenie pakunku, a co za tym idzie ciężaru na przednie i tylne nogi końskie. W naturze, jak podaje w „Hipologii” t. I W. Hofman przód konia jest obciążany o 1/9 masy całkowitej konia bardziej od zadu, czyli stosunek obciążenia nóg przednich i tylnych wynosi 4:3. Całą więc sztuką przy projektowaniu rzędu wojskowego jest zrobienie tego w tak zmyślny sposób, by nie zachwiać znacząco tej proporcji. Z jednej strony zad jako motor napędowy konia nie może być za bardzo obciążony, z drugiej natomiast strony, zbyt duże obciążenie przodu spowoduje problemy przy ruchu do przodu – „przyduszanie konia do ziemi” – to trochę jak robienie pompek z obciążeniem na ramionach. Stąd też przypadł do gustu naszym decydentom rząd carski i pod tym względem był to wybór trafny – wg „Kroniki kawalerji państw obcych” (Przegl. Kaw. 1933/10 poz. 6a) głoszącej o pracach nad modernizacją wyposażenia wożonego przez kawalerię sowiecką na siodłach wz. 1925 (nie naszych, a radzieckich) będących modyfikacją carskich wz. 1888, koń nieosiodłany o wadze 400kg obciąża kończyny przednie i tylne w stosunku procentowym 58 do 42, z samym rzędem, osiodłany wg nowego wzoru 58,7 do 41,3 a

Francuski rząd wz. 1874
fot. Nicolas Drouot

pod jeźdźcem 61 do 39 (przy poprzednim troczeniu – 66 do 34). Jak więc widać wyniki konia pod siodłem były całkiem zbliżone do naturalnych. Drugim argumentem za przyjęciem podobnego wzoru była metoda przewożenia szabli w WP. Według zwolenników tego argumentu skórzany czaprak ma chronić bok konia przed dyskomfortem spowodowanym uciskiem uda na pochwę szabli, a jej na żebra konia. W moim odczuciu jest to zarzut nietrafiony. Nieraz zdarzyło mi się jeździć z szablą pod tybinką z koniem osiodłanym na samej derce i nigdy ani ja, ani Kalina nie mieliśmy z tego powodu żadnych nieprzyjemności. Drugim powodem mojego zwątpienia w takowy zarzut jest fakt, że kawaleria francuska również woziła szable pod kolanem nie posiadając przy tym żadnych skórzanych czapraków. Co ciekawe tyczy się to lat 1938-40. Oczywiście możnaby jeszcze przytoczyć husarię i wożenie koncerzy w ten sam sposób, ale myślę, że nie ma to większego sensu. Faktem bezspornym jest, że chęć rozmieszczenia juków na wzór rosyjski wymusza zastosowanie dodatkowych troków i przelotek. Być może rozwiązaniem byłoby szycie lżejszych czapraków z filcu i grubego płótna brezentowego, a jedynie wzmacnianie np. rantów skórzanymi lamówkami. Niestety taki czaprak na pewno nie dorównywałby w estetyce temu wykonanemu w całości ze skóry.

Michał Woysym-Antoniewicz

                W ten oto sposób, od połowy lat ’20 Wojsko Polskie stało się użytkownikiem sprzętu próbującego, w moim odczuciu niezbyt umiejętnie, połączyć różnie kierunki i pomysły na siodła wojskowe. Nikogo więc chyba nie dziwi, że od nowa rozpoczęła się dyskusja na temat modernizacji i zmian w wyposażeniu. Na łamach „Przeglądu Kawaleryjskiego” głos zabierali ludzie zarówno z doświadczeniem bojowym, sportowym (rtm. Kulesza, mjr. Antoniewicz) jak i młodzi oficerowie pełni zapału i pomysłów. Co ciekawe, polemika nasiliła się w połowie lat ’30, po około dziesięciu latach od wprowadzenia pierwszego polskiego wzoru rzędu, w trakcie, gdy rozpoczynały się prace nad nowym wyposażeniem dla kawalerii. Major Antoniewcz wprost uznał, że każde z używanych w armii siodeł nie spełnia podstawowych warunków jakimi są:

• ·         wymuszenie na jeźdźcu prawidłowego dosiadu;
• ·         wygoda dla konia;
• ·         zapewnienie poręcznego troczenia środków walki i życia;
• ·         niska waga, trwałość i taniość wykonania;

Trudno się z tym założeniami nie zgodzić, brytyjskie UP 1902, jak i gros siodeł było projektowane z myślą o użytkowaniu konia bardziej w standardach jazdy maneżowej niźli „odkrytej” dopiero przeddzień wybuchu I wojny światowej włoskiej szkoły „naturalnej”. Stąd też w zasadzie wszystkie siodła na których kawalerzyści ruszyli na fronty Wielkiej Wojny posiadały strome tybinki – przywodzące na myśl dzisiejsze siodła ujeżdżeniowe – wymuszające głęboki, ciężki dosiad. Tak więc gdy w Polsce równolegle zaczęto pracować nad siodłem, jak i szkołą jazdy, to na koniec okazało się, że jedno nie pasuje do drugiego. Co do pozostałych trzech argumentów, to myślę, że byłoby tyle zdań ilu wypowiadających się na omawiany temat. Dowodem na tę tezę może być chociażby rozłam na zwolenników ławek ruchomych i stałych.

Terlica siodła sowieckiego ze zbiorów
Oddziału II SG, 1938 r.

                Głównym problemem kawalerii jest i było to, że niezmiennym założeniem pozostawała konieczność  wożenia przez kawalerię przy sobie wszystkiego co niezbędne. Oczywiście problemem jest określenie owej „niezbędności”. Może to doprowadzić do niemal maniakalnej obsesji, że coś może się przydać raz na X przypadków, więc powinno się to wozić – chyba najlepszym przykładem jest tutaj dyskusja o tym, czy należy pozostawić lance. Stąd w artykułach głównie podnosi się argumenty o tym, że trzeba ów ekwipunek ulżyć, natomiast mało już konkretnych pomysłów jak to zrobić. Do podstawowych pomysłów należały:

1.       Usunięcie potnika i wykorzystanie zamiast niego końskiej derki, która dotychczas była przewożona na siodle;

2.       Usunięcie „koca ludzkiego” i pozostawienie samego płaszcza;

3.       Zaprojektowanie nowego ogłowia, które mogłoby wyeliminować potrzebę wożenia kantara stajennego z łańcuchem;

4.       Usunięcie zapasowych podków i podkowiaków z indywidualnego wyposażenia;

5.       Zmniejszenie racji owsa;

6.       Rezygnacja, bądź zmiana składu żołnierskiej racji żywnościowej „R”;

7.       Usunięcie siatek na siano oraz wiader polowych;

Sugestie nr 1, 2, 3, 4, 5 i częściowo 7 zostały spełnione przy okazji projektowania zarówno nowego siodła jak i przy wprowadzaniu instrukcji troczenia z 1936 r. – było to w myśl słów rtm. Kuleszy, który twierdził, że „siodło nie może być Arką Noego, do której zabiera się całe mienie i jeszcze coś niecoś na wszelki wypadek…”(Rtm. S. Kulesza „O rząd naszego polskiego konia i kawalerzysty” [w:] „Przegl. Kaw.” Nr 2 (112) 1935 r.”.)

                Według por. Witosława Kowalewskiego, autora artykułu „Jeszcze trochę o rzędzie końskim” („Przegl. Kaw.” 1936/1 (123) poz. 4) rewizja wożonego ekwipunku, oraz zaprojektowanie nowego siodła wg jego pomysłu powinno dać ulgę końskiemu grzbietowi w postaci około 17,5 kg – z czego ok. 8,76 kg lżejsze miałoby być nowe siodło (porucznik przyjął wagę 28,76 kg dla rzędu wz. 25) oraz około 9 kg oszczędności miałoby wynikać ze zmiany zestawienia wyposażenia. Dzięki temu masa rzędu wraz z pakunkiem miałby zejść z blisko 50 kg do zaledwie 31,5 kg.  Co ciekawe, zaledwie trzy lata wcześniej miały miejsce wspomniane już przeze mnie prace nad rzędami kawalerii ZSRR. W Związku Sowieckim kawaleria (za wyjątkiem pułków kozackich) używała zmodyfikowanych siodeł model 1888. Prowadzone przez nich badania były o tyle dla nas istotne, że polskie rzędy wzorowano na rozwiązaniach – jeszcze wtedy carskiej – Rosji. W toku badań uznano, że część materiałów może być przewożona w taborze szwadronowym – były to między innymi – kantar stajenny, worek z kaszą, dwie podkowy i… zapasowe buty (sic!). Między innymi w ten sposób zminimalizowano wagę rzędu z wyposażeniem (!) z 39 do około 31 kg. Przy tym należy podkreślić, że na wyposażeniu pozostawała troczona z przodu końska maska przeciwgazowa.

Elementy składowe rzędu wz. 25

W drugiej połowie lat ’30 nastąpiły trzy istotne zmiany – wprowadzono dwie instrukcje troczenia – najpierw w 1936 r., później tymczasową w 1938 r. (weszła w życie 1 kwietnia 1939 r.) oraz zaprojektowano nowy rząd kawaleryjski wz. 36. Przy opracowywaniu instrukcji troczenia trzeba było zmierzyć się z wieloma pomysłami i problemami – oprócz tych wcześniej wspomnianych dochodziła przede wszystkim kwestia równomiernego rozłożenia ciężaru na przednie i tylne nogi konia. Niektóre argumenty bywają ciekawe jak np. ten, że płaszcza nie powinno się wozić na tylnym łęku, gdyż nie będzie możliwości założenia go w trackie jazdy konnej. Szczerze mówiąc nie wyobrażam sobie roztraczać płaszcz z przedniego pakunku w trakcie jazdy i zakładać na siebie – ewentualnie w sytuacji bardzo doraźnej, bo przecież nie założy się płaszcza na karabinek, a jeśli nawet jadąc stępem na chwilę się go zdejmie, to cały „szpej” zostanie pod płaszczem – niemniej, gratuluję argumentu.

W Centralnym Archiwum Wojskowym znajduje się m.in. referat w sprawie prac nad nowym rzędem dla szeregowych. Według niego, już w 1933 r. sporządzona została tabela porównawcza wagi siodeł różnych krajów europejskich.  Według  owego dokumentu jedynie rzędy francuskie i niemieckie przewyższały wagowo polskie (kolejno 28,2 kg i 27,8 kg), natomiast siodła brytyjskie, rosyjskie i włoskie były lżejsze od tego rodzimej produkcji (15,4 kg rząd brytyjski i około 20 kg sowiecki i włoski). Co ciekawsze sytuacja była nieco inna gdy brano pod uwagę masę samego siodła i tak, np. polskie siodło wz. 25 było o ponad kilogram lżejsze od włoskiego. Nasuwa to wniosek, że o ile samo siodło konstrukcyjnie nie było złe, tak problemem było obudowanie je zbyt wieloma warstwami – podkładkami, derkami, potnikami, oraz użycie zbyt ciężkich materiałów.

Problem był o tyle istotny, gdyż podstawową zasadą w kawalerii zarówno polskiej jak i wszystkich innych krajów było ustalenie, że maksymalne obciążenie grzbietu końskiego nie powinno przekraczać 120 kg. Tymczasem, masa przewożonego sprzętu i jeźdźca wynosiła łącznie 142 kg, co dawało przeciążenie wierzchowca o 22 kg. Taki stan rzeczy wymagał radykalnej zmiany, do której w pierwszym szeregu zaliczano:

·      Wprowadzenie nowego rzędu kawalerii o znacznie mniejszym ciężarze i uproszczonej konstrukcji, zapewniającego jednak łatwość dopasowania do konia i dogodny oraz prawidłowy dosiad jeźdźca;

·   Zmniejszenie ilości oraz zmianę sposobu przewożenia wyposażenia troczonego do rzędu, bez czego nie można było racjonalnie rozwiązać pierwszego problemu;

·      Zmniejszenie osobistego wyposażenia jeźdźca;

Sugerowanymi rozwiązaniami niektórych z tych problemów, z których część została uwzględniona w finalnej wersji nowego rzędu były: zastosowanie ruchomych ławek, samoczynnie dopasowujących się do konia; rezygnacja z potnika i czapraka, a pozostawienie samej derki pod siodło na wzór innych; zaprojektowanie nowego ogłowia mogącego służyć również jako kantar; zmiana kiełzna z munsztukowego na pelhamowe; uproszczenie budowy przytulic; zrezygnowanie z filcowych podtybinek; eliminacja koca żołnierskiego z wyposażenia; zmniejszenie przewożonej racji owsa; zmiana sposobu troczenia szabli – co spowodowane miało być dwoma czynnikiami – część szabel wzorów państw obcych posiadało wystające elementy pochwy, co powodowało dyskomfort podczas jazdy, po drugie – przy używanym systemie troczenia żołnierze skarżyli się na trudności z włożeniem szabli do pochwy;

Jednocześnie referent uznał, że prace nad rozwiązaniem tych kwestii uzależnione muszą być od decyzji Departamentu Kawalerii, dotyczących głównie ilości przewożonego sprzętu, sugerowanego jego rozmieszczenia etc.

        Pismem do Dowództwa Taborów i Remontu z dnia 6 maja 1935 r. Departament Kawalerii MSW informuje, że prace nad zmniejszeniem wagi przewożonego sprzętu toczą się na dwóch płaszczyznach – zmniejszenia wagi pakunku i wyposażenia, co jest w kwestii Dep. Kaw., oraz zmniejszenia wagi rzędu, co pozostaje w kwestii Kierownika Zaopatrzenia Taboru. Po przekalkulowaniu wagi poszczególnych części składowych, sytuacja klarowała się następująco:

·         Waga jeźdźca bez ubrania – 65-70 kg;

·         Waga wyposażenia jeźdźca - 22 kg;

·         Rząd koński z derką bez potnika – 25,75 kg;

·         Pakunek siodła z szablą – 13,5 kg;

·         Masa całkowita – 131,25 kg, u jeźdźców bez lancy 128,85 kg;

Dalej Dep. Kaw. uznaje, że dalsze próby korygowania wagi poprzez rewizję sprzętu nie dadzą większych efektów, maksymalnie udałoby się w ten sposób osiągnąć około 1 kg wagi, stąd też koniecznym by było opracowanie nowego rzędu, którego masa własna wynosiłaby około 18 kg. Przy takim rezultacie, masa ekwipunku przewożonego przez konie mogłaby nie przekraczać 120 kg, pod warunkiem, że waga samego jeźdźca oscylowałby w granicach 68 kg (sic!).

Jednocześnie departament sugerował pochylenie się nad następującymi sprawami:

·  ogłowia zastąpić takim, które miałoby możliwość funkcjonowania jako kantar;

· zaprojektowanie nowej terlicy z wykorzystaniem lżejszych materiałów do budowy łęków (np. duraluminium);

·   zaprojektowanie puślisk jednorzemieniowych na wzór sowiecki, których długość regulowałoby się sprzączką przy strzemieniu (podobnie jak w dzisiejszych puśliskach ujeżdżeniowych);

·  uproszczenie budowy podpierśnika;

· zmniejszenie wymiarów sakw – tutaj również padła sugestia, by przy ich projektowaniu uwzględnić możliwość zastąpienia chlebaka poprzez odpinanie jednej z sakw przy spieszeniu;

· zmniejszenie kształtu czapraka, jednakże tak, by nie kolidowało to z szybkością troczenia i siodłania, oraz zwężenie go, co miałby dać lepsze czucie konia w łydkach;

Jak wynika z zachowanej korespondencji oraz wymiany poglądów na łamach prasy wojskowej większość z wymienionych postulatów powtarzała się. Niektóre z nich prowadziły nawet do dygresji i uszczypliwości pomiędzy autorami. I tak, por. Witosław Kowalewski sugerując zmianę puślisk z podwójnych na pojedyncze powołuje się na to, że choć solidne i grube puślisko aktualnie stosowane jest bardzo wytrzymałe to przy dłuższej jeździe staje się niewygodne dla jeźdźca. W odpowiedzi na jego artykuł ppor. rez. inż. roln. Stanisław Szczawiński w tekście zatytułowanym „Moje trzy grosze… (do dyskusji o rzędzie końskim)” („Przegl. Kaw.” 1936/4 (126) poz. 4) pisze:

„Obawiam się puśliska pojedynczego. Na wadze nie zyskamy nic albo prawie nic, bo rzemień musiałby być bardzo gruby, oprócz tego, przecież conajmniej ¼ część długości puśliska, służąca do regulowania jego długości, i tak musi być podwójna, do tego dochodzi jeszcze zawinięcie podwójne dość głębokie, na ucho do góry. Puślisko takie musiałoby być wszyte „na amen” na zaczepie ławki, bo chyba zatrzasku do puśliska, używanego przy siodłach sportowych, porucznik Kowalewski nie poleca! Puślisko pojedyncze w skutek tego przecierałoby się bardzo szybko w miejscu zaczepienia, czego się unika w puślisku podwójnem, które zaczepiane jest w różnych miejscach, zależnie od długości nóg jeźdźca. Możliwe, że przez buty od Niedzińskiego lub Hiszpańskiego podwójne puśliska uwierają, lecz niema obawy, aby ułan, noszący buty „fasowane”, skarżył się na jakikolwiek ucisk!”

                Jak pokazała historia, niedługo po tych zaciętych dyskusjach na wyposażenie kawalerii weszło nowe siodło wierzchowe wraz z pełnym oporządzeniem i dedykowaną mu instrukcją troczenia i wyposażenia. Nowy rząd był wg spisu z instrukcji z 1938 r. nieco ponad 4kg lżejszy od poprzedniego modelu, w związku z czym masa całości z pakunkiem wynosiła 36,42 kg w stosunku do 40,82 kg przy wz. 25.

Ten kształt wyposażenia kawaleryjskiego dla wielu dzisiejszych jeźdźców jest tytułowym opus magnum. Faktycznie, patrząc na wykaz z instrukcji ciężko tam coś jeszcze wcisnąć, bądź zabrać… Do sakw już praktycznie nic więcej nie zmieści, o czym można się przekonać czytając mój artykuł o ich pakowaniu. W zasadzie ulżyć koniowi już można jedynie poprzez trzymanie się regulaminowej wagi kawalerzysty. Dla przykładu Kalina ważąca około 550 kg przy siodle wz. 36 w pełnym troczeniu może komfortowo unieść na grzbiecie ciężar około 74 kg! Nie będę pisał, o ile przekraczam tą normę, nawet gdy pominiemy wagę karabinka, amunicji itd… Zresztą polecam każdemu zastanowienie się nad tą kwestią – daleki jestem od ślepego zawierzania takim kalkulatorom, jednakże warto się nad tym pochylić. Nie bez przyczyny przed wojną podnoszono, że całkowita masa przewożonego na końskim grzbiecie ciężaru nie powinna przekraczać 120 kg. Na swoją obronę dodam, że przed wojną zarówno konie jak i ludzie byli niżsi – dzisiaj każdy jeździec dobiera konia pod swoje gabaryty – podejrzewam, że gdybym przy wzroście 185 cm wsiadł na typowego, przedwojennego konia W1 to czułbym się jak na psie.

Siodło ZSRR analizowane przez Oddział II SG

                Jednakże nie jest to koniec tej historii. Pod koniec 1938 w Oddziale II Sztabu Głównego zostaje sporządzony raport dotyczący siodła kawalerii sowieckiej, będącego – a jakże – modyfikacją carskiego siodła wz. 1888. Ciekawe, jaka historia za sprowadzeniem tego siodła do Polski się kryje – tego zapewne nie dowiemy się nigdy. Nie pozostawia on złudzeń, że produkt rosyjski jest zdecydowanie prostszy w konstrukcji od siodła polskiego – dla przykładu, do każdej z ławek terlicy badanego siodła jest przybite zaledwie 6 nitów służących do przytwierdzenia łęków, gdy w polskim siodle wz. 36 jest ich aż 20! Same łęki wykonane z rurek duraluminiowych o średnicy 23mm i grubości ścianki 2,5mm wagowo również wygrywają z polskim żelaznymi łękami. Sakwy były wymiarowo zbliżone do polskich – szer. 15,5 cm, dł. (wys.). 30 cm i głęb. 11 cm do 20x24,5x9,5 sakw wz. 36. Jednakowoż najsmutniejsze w całym raporcie, który opisuje siodło robione niedbale, z przetłuszczonej skóry jest to, że rząd radziecki był lżejszy od polskiego o ponad 6,5 kg. Oczywiście można się bronić zarzutem, że pewnie było mniej wytrzymałe od polskich siodeł. Jednak jak wykazuje historia tego modelu, sprawdzał się on bardzo dobrze, skoro był wykorzystywany w Armii Czerwonej jeszcze wiele lat po zakończeniu II Wojny Światowej.

Porównanie wag części składowych rzędu polskiego
i sowieckiego

Historia polskich konstrukcji siodeł wojskowych nie kończy się jednak na międzywojniu. Pod koniec 2012 roku Szwadron Kawalerii Wojska Polskiego otrzymał nowe siodła wzorowane na rzędzie oficerskim wz. 36. Całą historię opracowywania nowego sprzętu dla Szwadronu opisał bardzo dokładnie na swoim blogu główny pomysłodawca i koordynator projektu rtm. Robert Woronowicz. Osobiście w wielu kwestiach mam odmienne od Pana Rotmistrza podejście, ot chociażby zarzut, że siodła przedwojenne nie są odpowiednie dla pododdziału reprezentacyjnego, którego główną działalnością jest towarzyszenie Prezydentowi RP oraz okazjonalne wykonywanie pokazów musztry paradnej i władania bronią białą. Myślę, że rozdźwięk między nami zaczyna się już u podstaw tego, jak powinna wyglądać konna jednostka reprezentacyjna. Dla mnie osobiście najlepszym wzorcem jest Brytyjska Royal Horse Artillery, będąca raz – bardzo aktywną i widoczną w społeczności Albionu, dwa – używającą do dnia dzisiejszego sprawdzonych rzędów, pamiętających początek XX wieku (choć produkowanych współcześnie). Być może zabrzmi to ortodoksyjnie, jednakże przed wojną żołnierze służby zasadniczej, a także zdecydowana większość podoficerów zawodowych (a już na pewno liniowych) użytkowało wspomniane już siodła krajowej produkcji. Naturalnie, ich głównym zadaniem nie były uroczystości oficjalne i funkcje reprezentacyjne, niemniej takowe również należały do ich obowiązków. I musieli sobie jakoś radzić. Kilkugodzinna jazda stępem w każdym siodle stanie się prędzej czy później niekomfortowa z powodów czysto prozaicznych, takich jak zaburzenie krążenia krwi. Nawet najwygodniejszy fotel, jeżeli spędzamy na nim w jednej pozycji dłuższy czas wywoła dyskomfort. To też był jeden z powodów, dla których kawaleria często prowadziła konie w ręku w trakcie przemarszów – oprócz odciążenia koni i zachowania ciągłego ruchu dawało to żołnierzom możliwość „rozprostowania nóg”, pobudzenia zastałych partii ciała. Jak chodzi o wysiłek fizyczny czy pracę wykonywaną przez jeźdźca, to najbardziej absorbującym i zmuszającym doń chodem końskim jest kłus, będący równocześnie najbardziej odpowiednim do przemieszczania się biorąc pod uwagę stosunek zużywanych sił końskich do tempa marszu. Niestety, koń w pojedynczym „nawrocie” jest w stanie przejść kłusem 1,5 do 2 km (ok. 10 minut jazdy), po tym dystansie zacznie się bowiem „ścigać” (następować zadnimi kopytami na piętki przednich). Co zaś do zarzutu o tym, że siodła wz. 36 nie są odpowiednie do pokazów władania bronią białą ciężko mi się odnieść. Osobiście do treningów czy pokazów używałem różnych rodzajów siodeł – ujeżdżeniowego Prestige’a Top Dressage KK, siodeł skokowych, carskiego siodła wz. 1888 oraz polskiego wz. 36 – zarówno na samej derce jak i w pełnym troczeniu. Ze względów konstrukcyjnych najgorzej ćwiczyło mi się w siodle ujeżdżeniowym, co było spowodowane stromą tybinką i  dużymi poduszkami kolanowymi, które niemal zupełnie uniemożliwiały wykonanie mocniejszego, wymaganego przy władaniu szablą i lancą półsiadu. Co zaś się tyczyło pozostałych modeli nie odczuwałem nigdy znaczącej różnicy poza stroczonym siodłem wz. 36, co jednak wynikało nie z jego budowy a systemu troczenia – derka, czaprak, tybinka – to wszystko znacząco oddzielało łydki i uniemożliwiało ich prawidłowy „przyleg” do końskich boków, a przez to używanie prawidłowych pomocy oraz powodowało uczucie siedzenia „nad koniem” a nie „w koniu” – z resztą, takie argumenty były podnoszone już w dwudziestoleciu międzywojennym.

Fragment Warunków Technicznych carskiego siodła wz. 1888

Wracając jednak do wątku głównego, w grudniu 2012 roku SKWP otrzymało siodła wz.36/2012 będące – w dużym skrócie – siodłami oficerskimi wz. 36 wyprodukowanymi przy użyciu wszystkich dostępnych aktualnie materiałów i technologii rymarskich. Taki „miś na miarę naszych możliwości” chciałoby się rzec. Chyba największym paradoksem jest to, że oryginalne siodło oficerskie zostało pozbawione metalowych elementów, występujących w rzędzie oficerskim wz. 25, co miało na celu zunifikowanie wyglądu i utrudnienie w rozpoznaniu oficera, a przy siodle oficerskim 36/2012 zostały one przywrócone – oczywiście ze względów czysto reprezentacyjnych. Jednakże, nawet przy wykorzystaniu lekkich i wytrzymałych materiałów do budowy terlicy, oraz najlepszej gatunkowo skóry całość była i tak zaledwie 4,5kg lżejsza od siodeł wz. 36 czyli… o 2kg cięższa od przedwojennego siodła rosyjskiego…  

Wypatrując ideału... pozostaniemy przy
sprawdzonym sprzęcie

Czy nasi decydenci wykorzystali do końca możliwości? Biorąc pod uwagę, że niektóre z podnoszonych pomysłów, choć trafnych nie zostały zrealizowane (np. użycie lżejszych materiałów do budowy łęków) należałoby chyba dać opinię przeczącą. Biorąc pod uwagę ile jeszcze tajemnic skrywają polskie archiwa i jakich rewelacji można się tam jeszcze doszukać, zdecydowanie nie można wykluczyć, że w latach '40 zostałby wprowadzony nowy model rzędu wojskowego, nad którym prace mogły być prowadzone jeszcze przed wybuchem wojny. W sytuacji coraz szybciej następującej motoryzacji armii zarówno państw ościennych i coraz większej świadomości polskich wojskowych co do kierunku w jakim pójdzie wykorzystanie wojsk zmotoryzowanych wydaje się wizją zupełnie postrzeloną. Jest to przykre, lecz niestety chyba należy uznać, że rząd wz. 36, jeden z symboli naszej kawalerii, która jako rodzaj broni dała w czasie wojny pokaz wielkiego męstwa i poświęcenia jest w gruncie rzeczy czymś nieudanym. Czymś, pomimo czego (a nie dzięki czemu) nasi szwoleżerowie, ułani i strzelcy konni przez pond miesiąc prowadzili nierówną walkę.

Dzielnie skaczą przez bariery! - jeździectwo w grach RPG

Rtm. Królikiewicz, mjr. Toczek i por. Szosland w trakcie treningu

Słowo wstępu 

Jaki czas temu, surfując po internecie natrafiłem na Youtube'owy kanał "Baniak Baniaka" poświęcony grom RPG i... przypomniały mi się stare dobre czasy, gdy na podwórkowej ławce spotykałem się wraz z kolegami by zanurzyć się w niebezpieczne światy pełne przygód. Naturalne więc, że zapragnąłem ponownie zagrać. Niestety dawna ekipa rozjechała się we wszystkie strony świata, a nowej drużyny póki co nie udało się skompletować. Nie zaszkodziło to jednak we wstępnym chociaż wykreowaniu jakiejś przygody. Wracając do systemowych podręczników doszedłem do wniosku, że umiejętność jazdy konnej jest tam traktowana bardzo ogólnikowo. W sumie nic w tym złego - zbyt szczegółowe zasady często zabijają dynamikę gry i immersję - z drugiej strony dla wielu graczy to właśnie rzuty kostkami są najbardziej emocjonującą częścią zabawy! Pozwoliłem więc sobie na opracowanie dość szczegółowej, ale myślę też, że całkiem interesującej mechaniki, czy raczej zbioru sugestii jak rozegrać w grze fabularnej konkurs skoków przez przeszkody. Choć pewnie większość moich czytelników zna się całkiem dobrze na jeździectwie, to tekst ten jest jednak bardziej kierowany do erpegowców, którzy mogli się z tym sportem nigdy nie zetknąć. 

Koń przez setki lat był przede wszystkim towarzyszem człowieka. Biegłość w jeździe konnej, jak i wyszkolenie wierzchowca nieraz decydowało o życiu lub śmierci na polu walki. Przez ten czas szkoły jeździeckie doskonaliły konie do stawianych przez nie zadań – dzisiaj jedną z najbardziej znanych jest  Hiszpańska Szkoła Jazdy w Wiedniu, która ma ponad 400 lat tradycji. Najbardziej rozpoznawalny dziś sport jeździecki – skoki przez przeszkody - zaczął się gruntować dopiero na przełomie XIX i XX wieku, a formę zbliżoną do dzisiejszej przybrał w okresie po I wojnie światowej. Oczywiście ta wiedza nie jest niezbędna do grania w gry fabularne, jednakże z zamiłowania do historii musiałem jej poświęcić kilka zdań.

Obojętnie, czy gra toczy się w klimacie fantasy czy historycznym, nie warto rozróżniać stylu jeździeckiego. Teoretycznie średniowieczny rycerz nie powinien startować w konkursie skokowym bo takowych w jego czasach nie rozgrywali – zamiast tego były turnieje rycerskie, pokazy sprawności jeźdźców w „gonieniu pierścienia” czy wykonywaniu różnych figur przydatnych na polu walki – lewad, krupad i im podobnych. Tak samo kowboj prędzej popisał się chwytaniem byka na lasso niż skakaniem płotów, choć w trakcie pościgu na pewno jakiś pień przeskoczył. Na pokonywanie wysokich przeszkód nie pozwalała filozofia użytkowania konia jak i budowa siodeł. Gry RPG posiadają jednak swoistą licentia poetica i nic nie stoi na przeszkodzie, żeby nagiąć trochę realia.

Ogólne zasady

Przepisy rozgrywania konkursów zmieniały się i zmieniają nadal, zresztą jest tyle różnych ich rodzajów, w których np. inaczej liczy się punkty karne, że można by na ich podstawie zrobić kilkadziesiąt wariacji reguł gry. Dla uproszczenia przyjmiemy więc standardową punktację tzw. konkursu zwykłego wg przepisów Polskiego Związku Jeździeckiego.

Przykładowy sposób wizualizacji typowych przeszkód

Zrzutka – 4 pkt. karne, I wyłamanie (odmowa skoku) – 4 pkt., II wyłamanie – 8 pkt., III wyłamanie – eliminacja, upadek jeźdźca lub konia, pomylenie trasy i skoczenie złej przeszkody/ pominięcie przeszkody (np. po 6 skacząc od razu 8) bądź skoczenie przeszkody „pod prąd”  – eliminacja.

Na torze zawodnik spotka wiele rodzajów przeszkód – stacjonaty, oksery, doublebarre’y, tripplebarre’y, mury, hyrdy, bankiety, rowy z wodą i dziesiątki innych. Choć w rzeczywistości sposoby pokonywania tych przeszkód nieco się od siebie różnią, tak w grze zasadniczym zadaniem wykorzystywania różnych przeszkód będzie ułatwienie graczowi orientacji na podstawie jej postaci w terenie.

Właśnie! Jak powinien wyglądać konkurs i przygotowania Mistrza Gry (MG) do niego? Na początek należy wcielić się w „Gospodarza Toru” i wymyślić trasę przejazdu – jakie będą przeszkody, jak rozlokowane i w jakiej kolejności skakane. Mapę przejazdu należy przygotować w dwóch egzemplarzach – jednej z ponumerowanymi przeszkodami, zaznaczonymi dystansami między nimi (więcej w podpunkcie o kombinacjach), a drugą jedynie z przeszkodami – bez numeracji i trasy - dobrym i jak najbardziej wskazanym dodatkiem jest zaznaczanie przeszkód chorągiewkami - białą i czerwoną. Chorągiewki oznaczają bowiem, z której strony powinno się daną przeszkodę skakać - w trakcie skoku czerwona powinna być po prawej stronie jeźdźca, a biała po lewej. Z własnego doświadczenia wiem jednak, że bardzo rzadko zawodnik ma szansę pomyśleć o tym która jest z której strony, no ale może komuś się to przyda... Opisana mapa posłuży MG do kontrolowania przejazdu gracza, mapa in blanco posłuży zaś graczowi do orientowania się i wskazywania w kierunku której przeszkody podąża jego postać.

Parcourse w wersji dla Mistrza Gry z ponumerowanymi przeszkodami i zaznaczonymi odległościami w szeregu i linii

Dlaczego gracz nie może mieć opisanej mapy? Cały „myk” w skokach polega na tym, że zawodnicy poznają trasę przejazdu na krótki moment przed rozpoczęciem konkursu – wcześniej czasem jest udostępniany plan, jednakże mapa nie zawsze odpowiada do końca realnemu torowi. Przed rozpoczęciem konkursu jest tzw. „otwarty parcourse” i czas, gdy zawodnicy mogą pieszo (!) przejść trasę, obejrzeć przeszkody, policzyć dystanse w szeregach i liniach oraz obmyślić taktykę przejazdu.  I najważniejsze – muszą zapamiętać lokację przeszkód! Dlatego mapa gracza nie powinna mieć oznaczeń kolejności i kierunku w którym skacze się przeszkody (poza chorągiewkami) – to zadaniem gracza, tak jak prawdziwego zawodnika będzie zapamiętanie trasy.

Etapy zawodów

Rozprężalnia

Po zapoznaniu się z trasą przejazdu zawodnik udaje się z koniem na plac zwany rozprężalnią – jest to arena na której uczestnicy zawodów przygotowują się do startu. Koń, jak każdy sportowiec potrzebuje rozgrzać swoje mięśnie i przygotować organizm do wysiłku, żeby uniknąć ryzyka kontuzji. W trakcie rozgrzewki Bohater Gracza (BG) rzuca test umiejętności jeździectwo na podstawowym Poziomie Trudności (PT 4 dla systemu Savage Worlds) – jeżeli zostanie zdany oznacza to, że koń został dobrze rozgrzany. Jeżeli rozgrzewka zakończy się sukcesem z przebiciem oznacza to, że koń jest tego dnia w dobrej kondycji, gotowy do stawienia czoła wyzwaniom – gracz na czas przejazdu konkursowego otrzymuje modyfikator +1 do wszystkich testów. Nieudany test oznacza, że to nie jest dobry dzień naszego partnera – od początku startu otrzymujemy modyfikator -1 do testów umiejętności, który towarzyszy nam aż do momentu, gdy którąś przeszkodę pokonamy z sukcesem z przebiciem – nasz przyjaciel odzyskał wigor i pewność siebie i mknie do następnej przeszkody! W przypadku wyjątkowego pecha (1 na kostce umiejętności) na rozprężalni zdarzył się nieprzyjemny incydent. Losujemy efekt rzutem k6 (efekty wszystkich rzutów na końcu tekstu).

Francuski kapitan Pierre Dumas rozgrzewa siebie i swojego konia do startu. Rzut na umiejętności jeździeckie kończy się wynikiem pechowym. Wylosowany efekt - dyskwalifikacja. Niestety, sędzia dostrzegł ślad krwi w pysku konia. No tak, Piaffe zawsze był nerwowy i tym razem mu się udzieliło – przygryzł sobie język – rana niewielka, ale sędzia odesłał zawodnika do stajni.

Start!

Zawodnik rusza w kierunku przeszkody. Jeżeli wszystko idzie dobrze i jedzie „jak po sznurku”, nie musi się martwić niczym poza skokami. No właśnie, skoki…

Przeszkody

O ile podstawowe przeszkody zbudowane z drągów są zasadniczo bezpieczne i ich trącenie skutkuje upadkiem drąga na ziemię (stacjonaty, oksery, duble i triplebarre’y) a trudność ich pokonywania jest zbliżona, to czasem pojawią się kłopoty. Może jeździec ma uraz do jakiegoś rodzaju przeszkód? Albo jego wierzchowiec? Może przeszkoda jest w bardzo pstrokate kolory albo jest ustawiona w zacienionym miejscu (np. pod drzewem) przez co koń słabiej ją widzi, albo wręcz przeciwnie – rów z wodą jest w pełnym świetle i na tafli odbijają się refleksy rażąc konia? Takie sytuacje mogą zwiększyć PT testu, albo dać doń minusowe modyfikatory. Nie zalecam jednak dawania zbyt wielu zmodyfikowanych przeszkód – jedna, dwie na cały przejazd wystarczą i lepiej „stawiać je” w dalszej części trasy.

Rotmistrz Tomaszewski na Krymie ruszył z kopyta na pierwszą przeszkodę. Równym tempem zbliżają się do białej, gęsto zabudowanej drągami stacjonaty, za którą została ustawiona hyrda. „Poleci łatwo jak frajerka z balkonu z czwartego piętra” – pomyślał rotmistrz atakując przeszkodę. Umiejętności jeździeckie kawalerzysty to k8, przeszkoda ma dodatkową hyrdę, która daje +1 do testu, Krym jest dziś w świetnej dyspozycji i wspaniale współgra z jeźdźcem, co daje dodatkowy punkt do modyfikatora. Rzut, 6 na kości, plus dwa z modyfikatorów i wspaniały skok z olbrzymim zapasem nad przeszkodą!

Zdarzają się jednak przeszkody niebezpieczniejsze – stałe. W zasadzie skacze się je tak samo, jednakże zawadzenie końską nogą o taką przeszkodę może spowodować upadek. W przypadku niezdanego testu koń odmawia posłuszeństwa (wyłamanie), a gdy wypadnie pech – zawodnik może spać z konia i zakończyć swój start!

Są też przeszkody łatwiejsze – jak mawiał polski zawodnik i kawalerzysta, zdobywca brązowego medalu na IO w Paryżu w 1924 roku, Adam Królikiewicz „z hyrdą jak z młodą dziewczyną – zawsze miło jest się spotkać” (nie mylić hyrdy z hydrą!). Hyrdy, inaczej zwane czesankami to przeszkody utworzone z żywopłotów, witek wierzbowych i im podobnych. Konie skacząc przez taką przeszkodę nie musza podnosić wysoko nóg i lekko przeczesują nimi po przeszkodzie. Jeżeli takowa ustawiona jest np. zaraz za murem czy kłodą i jednocześnie jest od niej większa, optycznie powiększa całość przeszkody, ale przy okazji dla konia jest sporą pomocą – skoczy on na tyle, by przeczesać hyrdę, czyli i tak wyżej niż część stała przeszkody – takie przeszkody dodają +1 do testu, a jeżeli sama stanowi przeszkodę to ma poziom trudności „3”. Z resztą, nie tylko hyrda musi być przeszkodą łatwą – czasem pierwsze przeszkody są ustawiane w sposób zachęcający konie do skoku – np. w kierunku rozprężalni („do koni”) lub są niższe od standardowych przeszkód w danym konkursie.

Rtm. A. Królikiewicz i Picador, zdobywcy pierwszego
polskiego medalu olimpijskiego w skokach

Kombinacje

Czasem zdarzy się, że gospodarz toru przygotuje zagadkę techniczną dla zawodników – są to przeważnie szeregi i linie, ale może to też być bankiet.

Szereg to dwie przeszkody ustawione zaraz po sobie, gdzie zawodnik po skoczeniu jednej musi wykonać jedną bądź dwie foule (kroki galopu) na wprost po czym od razu skacze kolejną. Co istotne w przypadku, gdyby koń zatrzymał się pomiędzy przeszkodami (szeregi składają się z 2-3 przeszkód, które oznacza się literami ABC) musi pokonać od początku cały szereg!

Linia to natomiast dwie przeszkody ustawione w odległości od 3 do (przeważnie) 6 foule. Podstawowa różnica jest taka, że linia może zostać ustawiona po łuku oraz, że każda z przeszkód pokonywana jest osobno, w tym sensie, że w przypadku wyłamania na drugiej przeszkodzie, zawodnik nie musi pokonywać od początku całej linii.

Podstawowym więc problemem w pokonywaniu kombinacji jest szybkie następowanie przeszkód po sobie. W szeregu w zasadzie nie ma możliwości większej reakcji i każdy, nawet najdrobniejszy błąd na pierwszej przeszkodzie rzutuje na pokonanie dystansu między nimi i skok przez kolejną.

By to odwzorować w rozgrywce, przy pokonywaniu szeregów i linii, pomiędzy testami na same skoki wykonać trzeba jeszcze test jeździectwa pomiędzy nimi, który sprawdzi, czy dobrze został pokonany dystans dzielący przeszkody – czy np. zawodnik nie szarpnął za wodze powodując utratę rytmu w galopie, albo „nie został za ruchem konia” nad przeszkodą co również może mieć wpływ na kontrolę nad koniem w trakcie jazdy.

W pierwszej kolejności wykonujemy więc test skoku przez przeszkodę – zdany nie powoduje modyfikatorów do testu „w dystansie” zdany z przebiciem „+1”, zrzutka na „3” również nie wpływa na kolejny test – czasem zdarza się, że koń „zostawi nogę” bądź delikatnie muśnie drąg, „2” na kostce, to zrzutka z poważnym zachwianiem równowagi i do następnego testu daje modyfikator -1. Wynik pechowy powoduje modyfikatory z tabeli rzutów na pech zamieszczonej na końcu.

Po lądowaniu następuje dojazd do kolejnej przeszkody. Sytuacja jest podobna – sukces z przebiciem to „+1” do kolejnego testu, sukces nie wprowadza żadnego modyfikatora, porażka na „3” i „2” daje modyfikator „-1”, a pech… jak to pech!

Niemiecka amazonka Imgard von Opel, uczestniczka m.in.
zawodów międzynarodowych w Warszawie 

Niemiecka hrabina von Blicke zbliża się do ostatniej przeszkody w konkursie, jaką jest dwuczłonowy szereg. Tylko dwa skoki dzielą ją od zwycięstwa, a przede wszystkim od pokonania odwiecznej rywalki – pięknej, młodej polskiej  amazonki Łucji Sapiehy. Skok na pierwszą przeszkodę, hrabina wyrzuca 4 na kości umiejętności – ledwo, ledwo, jej kary ogier Schwalbenmelodie przesmyknął się nad okserem. Test w dystansie  i wypada 2! Hrabina pogubiła się nieco – koniowi zabrakło trochę odległości i wybił się na daleki skok! Rzut na rezultat skoku – jest 4, ale niestety modyfikator -1 oznacza, że drąg leci w dół. Na warszawskim hipodromie w Łazienkach euforia – Łucja Sapieha wygrała konkurs!

Zaraz, zaraz… ile to było kroków? No właśnie, dystanse w kombinacjach są dokładnie wymierzone. Oczywiście są różnice anatomiczne między końmi (koń jak człowiek – każdy ma nieco inną długość kroku), albo w liniach ustawionych po łuku można pojechać ciaśniej, po krótszym dystansie, albo szerzej, po dłuższym. Jeździec dojeżdżając do takiej kombinacji powinien wiedzieć jaki dystans jest między przeszkodami, by móc galopując między nimi obliczyć miejsce wybicia się konia. Tak więc Gracz jadąc między przeszkodami deklaruje jaka jest odległość – jeżeli zadeklarował poprawną to nic się nie dzieje, jeśli zaś złą dostaje modyfikator „-1” do testu jeździectwa w dystansie!

Wojtek grający postacią Rotmistrza Tomaszewskiego deklaruje najazd na przeszkodę  nr 5 tworzącą z kolejną przeszkodą linię na 4 foule. Rzut na rezultat pierwszego skoku jest udany, Krym pokonuje kolejną przeszkodę bez problemu. Lecz teraz chwila zawahania – ile tam było foule? Wojtek deklaruje, że 3 – niestety źle! Rzut na test, na kostce 4 – gdyby nie świetna dyspozycja konia (+1 do testów) byłoby kiepsko – Rotmistrz w ostatniej chwili zorientował się, że dystans jest większy i podprowadził konia do przeszkody!

Zgubienie trasy

Niech podniesie rękę ten zawodnik, który nigdy nie pomylił trasy przejazdu. Emocje, stres, prędkość – to wszystko powoduje, że trzeba podejmować błyskawiczne decyzje! A tutaj nagle wyrastają nam dwie przeszkody i nie wiemy która ma być skoczona teraz, bądź nie wiemy czy skręcić w lewo czy w prawo. Jeżeli Gracz sam podejmie złą decyzję MG nie powinien wyprowadzać go z błędu. W przypadku gdy zwątpi, może wykonać rzut na spryt, czy dosłyszy np. wołanie kibiców, którymi mogą być bohaterowie współgraczy. Zdany test (modyfikator -1 do testu) pozwala usłyszeć krótki okrzyk np. „Okser, okser!” albo „W lewo!” – który wypowiadają inni gracze.

Rotmistrz Tomaszewski zbliża się do dwóch stojących obok siebie przeszkód. Którą wybrać – okser czy mur? Są coraz bliżej! Rzut k6 na spryt – wypada 5, -1 za gwar na trybunach. Tak, usłyszał głos kolegi z pułku, porucznika Olszewskiego – „Muuur! Skacz muuur!” i decyduje się zaatakować ceglastą bryłę.

Może się więc zdarzyć, że pomimo nasłuchiwania znikąd nie dojdzie głos ratunku… albo kibice sami pomylą trasę przejazdu… Zasada ta działa też w drugą stronę – jeżeli inni gracze zauważą, że zawodnik jedzie nie w tym kierunku, mogą wykonać test sprytu żeby przekrzyczeć tłum i podpowiedzieć koledze. A czasem to ktoś przekupiony przez rywala krzyknie komentarz by zdezorientować zawodnika. Ważne by Gracz prowadzący postać zawodnika najpierw deklarował którą przeszkodę skacze – dopiero potem, w trakcie gdy BG najeżdża na przeszkodę pozostali gracze mają czas na reakcję. Moment rzutu kością powinien być jednoznaczny z próbą oddania skoku przez przeszkodę, po którym nie ma już odwrotu od decyzji.

Tomek grający stajennego Kurta zorientował się, że Ola prowadząca postać hrabiny von Blick skręciła nie w tą stronę. Pomimo, że ich bohaterowie  się nie lubią stwierdza, że lepiej pomóc hrabinie niż po powrocie z zawodów mieć dyżury w stajni w każdą niedzielę do końca roku. Rzuca na spryt – wypada 5, -1 z modyfikatora, ale na szczęście hrabina dosłyszała jego wołania i pojechała w dobrą stronę.  

Wyłonienie zwyciężcy

Warszawa 1938, gen. Zamorski gratuluje kpt. Nowakowi
zajętego w konkursie miejsca

Jak są zawody, to muszą być i wygrani. Z całego tego pomysłu to własnie rozstrzygnięcie tego, kto wygrywa, a kto przegrywa jest w moim odczuciu najtrudniejsze do rozwiązania. Problemu nie ma jeżeli główną otoczką zawodów jest rywalizacja między BG a postacią niezależną - wtedy wystarczy, że obie postaci rzeczywiście wystartują w konkursie, a dla uniknięcia zarzutu, że przeciwnik ma handicap, bo MG układał trasę i na pewno jej nie pomyli można dać poprowadzić tą postać na czas konkursu innemu graczowi (oczywiście pod warunkiem, że się specjalnie nie podłoży :)). Jeżeli któraś z postaci będzie miała więcej punktów karnych, sprawa jest oczywista. Gorzej jest w przypadku równej ilości punktów. 

Można zarządzić kolejny przejazd zawodników w nadziei na to, że bagaż punktowy któregoś z nich się powiększy i w ten sposób rozstrzygną o wygranej. W sumie bardzo emocjonujące - wystarczy sobie wyobrazić, że dwóch odwiecznych rywali po bardzo ciężkim konkursie musi stanąć mimo wszystko do jeszcze jednego biegu, gdyż walka między nimi jest tak wyrównana, że nie da się inaczej tego rozwiązać.

Drugą opcją jest oszacowanie czasu przejazdu. Poza kilkoma rodzajami konkursów czas, zaraz po punktach karnych, jest drugim rozstrzygającym o zajętym miejscu współczynnikiem. Tak więc nie wystarczy jechać bezbłędnie - trzeba jeszcze szybko! No tak, ale przecież nie będziemy odpalać stopera i mierzyć realnego czasu... (choć po chwili namysłu to też nie jest zły pomysł) Ja proponuję starą, dobrą oś, której krańcowe punkty będą oznaczały ekstremalnie szybki i brawurowy przejazd oraz ślamazarny i powolny. Każdy wynik z przebiciem w trakcie konkursu powinien przesuwać znacznik w kierunku szybkiego przejazdu, szybkie decyzje i trzymanie tępa rozgrywki przez gracza również powinno zostać nagrodzone. Jeżeli gracz zadeklaruje alternatywną drogę najazdu na przeszkodę zamiast najbardziej oczywistej to MG również powinien to docenić - jeżeli taki manewr wiąże się z jakimś ostrym zakrętem, lub z mapy wynika, że jeździec będzie miał bardzo krótki dojazd na wprost do przeszkody warto pomyśleć nad dodatkowym testem (nieudany test na szybki zakręt może skutkować potknięciem się konia i w rezultacie straceniem cennych sekund, lub czymś o wiele gorszym..., a nieudany najazd na przeszkodę punktami karnymi za zrzutkę!) Ociąganie się gracza ze wskazaniem przeszkody czy rzutem powinno skutkować przesunięciem wskaźnika w drugim kierunku. Jeżeli gracz pomyli trasę i okaże się, że musiał zawrócić i jechać w przeciwną stronę, to również powinno mieć wpływ na czas.     

Kilka porad

Widok z trybuny hipodromu w Łazienkach Królewskich w Warszawie

Użyj kolorów do oznaczania przeszkód. Od wielu lat istnieje moda na wielokolorowe przeszkody, a niektóre z nich są istnymi dziełami sztuki. Użyj kolorów by ułatwić graczowi zadanie – łatwiej będzie mu zapamiętać, że po zielonej stacjonacie ma skoczyć czerwony okser, niż, że po jednej czarnej skacze drugą czarną, a potem trzecią…

Nie stawiaj dużo linii i szeregów. Zasadniczo w dzisiejszych przepisach wymagany jest jeden dwuczłonowy szereg (maksymalnie stawia się trójczłonowe). Linie stawia się różnie w zależności od klasy konkursu, przeważnie jedną bądź dwie w „standardowych” konkursach. Czasami ustawia się linię z szeregiem, gdzie przeszkoda przed szeregiem lub po nim jest na odmierzoną odległość – kombinacji jest mnóstwo.

Stawiaj znaki orientacyjne na mapie – parcourse to nie pustynia! Czasem rosną na placach jeździeckich drzewa lub są ustawiane kwietniki – wszystko to pomoże graczom odnaleźć się na mapie (przecież łatwiej zapamiętać, że czwórka to stacjonata przy drzewie niż stacjonata gdzieś-na-środku-placu…).

Kombinuj z poziomem trudności! Jeżeli postać startuje w konkursie za wysokim do swoich umiejętności to może warto podnieść bazowe PT do 5?

Myśl o publiczności – warto np. wzdłuż trybuny honorowej ustawić ostatnie przeszkody – to też powinno ułatwić zapamiętanie trasy zawodnikowi.

Nie stawiaj dużo murów/kłód. W klasycznych skokach przeszkód stałych praktycznie dziś się nie widuje. Nawet mury stawiane na parcorusach  mają górne elementy luźne, tak by spadły przy uderzeniu (traktuj je wtedy jak zwykłą przeszkodę przy porażce, ale o wyższym poziomie trudności testu). No chyba, że robisz konkurs derby (przeszkody stałe i rozbudowywalne), albo jest on w klimatach dwudziestolecia międzywojennego – wtedy takich przeszkód może być całkiem sporo!

Stwórz presję czasu – skoki przez przeszkody to szybka dyscyplina! Nie pozwalaj graczom długo zastanawiać się w którą stronę skręcają, ani nie dawaj szansy zwlekania z rzutem. W realnym świecie przejazdy na standardowych parcoursach z około 10 przeszkodami trwają niecałą minutę. No, chyba, że rozgrywacie konkurs olimpijski, gdzie jest blisko 20 skoków i olbrzymia arena – wtedy przejazd może trwać nawet kilka minut.

Raz na koniu, a raz obok...

Obejrzyj parę konkursów! W telewizji czy internecie jest mnóstwo ciekawych relacji z komentarzem (ten może się całkiem przydać – wyjaśni różnice między linią a szeregiem, poznasz rodzaje przeszkód itp.) – pomogą Ci zrozumieć sport jeździecki, a przede wszystkim poznać go – a to naprawdę ekscytująca i widowiskowa dyscyplina! 

Tabele rezultatów

Wynik	Rozprężalnia	Skok przez standardową przeszkodę	Skok przez przeszkodę stałą	Skok w kombinacji	Jazda w dystansie
Sukces z przebiciem	+1 do wszystkich testów w konkursie	Brak modyfikatora	Brak modyfikatora	+1 do testu jazdy w dystansie	+1 do testu skoku w kombinacji
Sukces	Brak modyfikatora	Brak modyfikatora	Brak modyfikatora	Brak modyfikatora	Brak modyfikatora
Porażka „3” (niewielka)	-1 do wszystkich testów w konkursie, aż do uzyskania sukcesu z przebiciem	Zrzutka	Wyłamanie	Zrzutka	-1 do testu skoku w kombinacji
Porażka „2”	-1 do wszystkich testów w konkursie	Zrzutka	Wyłamanie	Zrzutka, -1 do testu jazdy w dystansie	-1 do testu skoku w kombinacji
Pech!	Rzut k6 na efekt	Rzut k4 na efekt	Rzut k4 na efekt	Rzut k4 na efekt	Rzut k4 na efekt

Tabela efektów pecha:

Wynik k6	Rozprężalnia	Skok przez przeszkodę standardową	Skok przez przeszkodę stałą	Skok w kombinacji	Jazda w dystansie
6	Modyfikator -1 do wszystkich rzutów w konkursie.	Jednak na czysto! Test na upadek (PT5), obrażenia 2k6	Jednak przeskoczył! Test na upadek PT5, obrażenia 2k6	Zrzutka, -2 do testu w dystansie	- 2 do testu skoku w kombinacji
5	Mod. -2 do testów w konkursie, sukces z przebiciem zmniejsza do -1	Zrzutka, test jeździectwa, czy nie było upadku (PT4), obrażenia 1k6	Wyłamanie	Zrzutka, test na upadek (PT 4), obrażenia 1k6, jeśli zdany -2 do jazdy w dyst.	Wyłamanie
4	Upadek, obrażenia 1k6, jeżeli jest ranny startuje z mod. Za rany	Zrzutka, test jeździectwa, czy nie było upadku (PT5), obrażenia 2k6	Wyłamanie, test na upadek (PT 4), po upadku obrażenia 1k6	Wyłamanie	Wyłamanie, test na upadek (PT 4), po upadku obrażenia 1k6
3	Upadek, obrażenia 1k6, rany i szok dyskwalifikują zawodnika	Wyłamanie	Wyłamanie, test na upadek (PT 5), po upadku obrażenia 2k6	Wyłamanie, test na upadek (PT 4), po upadku obrażenia 1k6, jeżeli nie było upadku -1 do ponownego testu	Wyłamanie, test na upadek (PT 5), po upadku obrażenia 2k6, jeżeli nie było upadku -1 do kolejnego testu dystansu/skoku
2	Dyskwalifikacja	Wyłamanie, test jeździectwa czy nie było upadku (PT 4)	Upadek, test na obrażenia 1k6	Upadek, test na obrażenia 1k6	Upadek, test na obrażenia 1k6
1	Upadek, obrażenia 2k6, dyskwalifikacja	Upadek, test na obrażenia 1k6	Upadek, test na obrażenia 2k6	Upadek, test na obrażenia 2k6	Upadek, test na obrażenia 2k6

Jeżeli zdarzy się sytuacja testów kombinacji między przeszkodami stałymi, to w przypadku testu na rezultat pecha w skoku przez przeszkodę stałą jeśli wypadnie 6 uznaj, że koń przeskoczył, ale wykonaj test na upadek, jeżeli zdany zastosuj modyfikator -2 do następnego testu.

Jeżeli koń miał wyłamanie w dystansie w szeregu z efektem „3” i powtarza się cały szereg od początku, to modyfikator -1 uwzględniamy przy jeździe między przeszkodami, jeżeli zaś było to w linii  to uwzględnia się go do testu skoku.

Jeżeli wyłamanie nastąpiło przy teście skoku (wynik „3” na drugim lub trzecim członie szeregu i trzeba powtarzać wszystkie skoki, modyfikator -1 dolicza się do testu skoku na przeszkodzie na której doszło do wyłamania.

Miłego grania!