Przeprawy cz. II - środki przewozowe

Jako, że lato dalej ciepłe, pozostajemy w tematyce pluszczących fal...

Koń prawdopodobnie poszedł tabunem,
ułan przenosi dobytek kładką 

Przeprawa tabunem.

Jest  to sposób przeprawy stosowany w przypadku, gdy żołnierze i  sprzęt mogli zostać przeprawieni przez rzekę za pomocą kładki lub innych środków przeprawowych. Przeprawę tabunami odbywano plutonami. Najpierw po przeciwległej stronie rzeki rozstawiano ułanów, którzy mieli za zadanie łapać wychodzące z wody konie. Wszystkie konie rozsiodływano i wprowadzano do wody okiełznane za czołowym koniem, na którym nago jechał kawalerzysta prowadzący tabun.

Przeprawa konie wpław przy środkach przewozowych.

Przeprawianie koni wzdłuż łodzi.
Strzałką oznaczony kierunek prądu

Jeżeli umożliwiała to ilość sprzętu przewozowego, można było wpław przeprowadzić same konie – jeźdźcy i rzędy płynęły łodzią, wzdłuż której, od górnej strony rzeki (tak by prąd nie spychał łodzi na konie) do wody wprowadzano konie w ilości od 2 do 4 – z przodu lepiej i chętniej wpływające, z tyłu zaś gorzej. Rzędy układano na dnie łodzi, jeźdźcy zaś siadali na burcie i trzymali konie jedną ręką za wodze, drugą zaś za grzywę. Wyjątkowo w razie braku czasu można było przeprawiać konie po obu stronach łodzi. W momencie gdy konie zaczynały kolejno łapać grunt pod nogami, trzymający je jeźdźcy wsiadali na nie z pokładu łódek i dojeżdżali do brzegu na oklep.  

Żołnierze wiosłujący musieli uważać by nie uderzyć koni wiosłami. W przypadku gdy koń był niespokojny i wyrywał się w trakcie płynięcia trzymający go jeździec musiał szybko przyciągnąć go do burty, przerzucić wodze przez szyję i puścić konia, by ten samodzielnie dostał się do brzegu. Przeprawę wzdłuż łodzi można było połączyć z przeprawą tabunem. W tym celu całość ludzi i sprzętu przewożono środkami pływającymi, wzdłuż których przeprawiano wpław dobrze pływającego konia, a pozostałe wpędzano do wody w ślad za nim. Taki sposób miał zaoszczędzić na czasie poprzez zwiększenie szybkości przeprawy.

Przeprowadzanie koni wzdłuż kładki.

Jeżeli istniała możliwość korzystania z kładek dla pieszych, to przy ich pomocy przeprawiało się przez rzekę sprzęt i ludzi, konie natomiast, rozsiodłane prowadzono wzdłuż kładki. Jeździec energicznie wchodził na mostek, wprowadzając równocześnie konia do wody. W trakcie przeprowadzania koni przez rzekę w ten sposób jeden z jeźdźców na kładce miał bat, którym odpędzał konie próbujące wejść na kładkę.

Filmik przedstawiający manewry WP - od 20 sekundy widać pionierów rozkładających łodzie brezentowe, na których w dalszej części została zbudowana kładka. Widać również przenoszących po niej rzędy kawalerzystów, a potem przeprawianie wzdłuż kładki wpław koni. Za pomoc w odnalezieniu filmu dziękuję Michałowi Rusinowskiemu.

Przeprawa promem, przełom lat 20 i 30

Przewożenie.

Na tym kończą się rodzaje pokonywania rzeki wpław. Kolejnym sposobem było przewożenie całości sprzętu i koni na środkach pływających. W miejscu wyznaczonym do przewozu nurt powinien być równy, a koryto rzeki na tyle głębokie, by można było dobić do samego brzegu.  

Przewożenie mogło odbywać się przy użyciu środków zarówno etatowych jak i improwizowanych. Pojedynczymi środkami można było przewozić ludzi, oporządzenie oraz ckm-y. Do przewozu koni i sprzętu kołowego (armaty, taczanki), łączyło się kilka łodzi przy pomocy przęseł mostowych, otrzymując w ten sposób człon przewozowy lub prom. Dodatkowo potrzebne było przygotowanie infrastruktury załadunkowej i wyładunkowej – pomostów lub przystani.

Przed przewożeniem kawalerii należało przygotować pomosty oraz promy wyścielając je słomą, trawą lub ziemią. Przy załadunku i w trakcie przewozu trzeba było zachować ciszę i spokój, aby nie stresować koni – dotyczyło to również zakazu strzelania przewożonym żołnierzom. Jeżeli jakiś koń był niespokojny zawiązywało mu się oczy i stawiano go pośrodku innych przewożonych koni, a na poręczach wieszano siano, trawę lub gałęzie z liśćmi, które miały uspokoić i zaabsorbować zestresowane zwierzę.

Instrukcje wyszczególniały dwa rodzaje środków przewozowych – etatowe i nieetatowe (improwizowane).

Łódź T.35

Pierwszym rodzajem środków przewozowych wykorzystywanym przez drużyny pionierów w pułkach kawalerii oraz szwadronach pionierów brygad kawalerii były łodzie brezentowe przewożone na samochodach i taczankach pionierskich, a doraźnie na koniach jucznych -  małe (T.35), średnie (T.60)  lub pontony.

Łodzie brezentowe małe służyły do przewozu patroli, gońców, dokonywania rozpoznawania rzek i tym podobnych zadań. Oprócz tego mogły służyć do budowania tratew i kładek dla pieszych i koni. Ich załogę stanowiły 2 osoby, czas składania wynosił od 5 do 10 minut, a pakowania 10 minut. Przewożone były w ilościach 10 szt. (samochody), 3 szt. (taczanki) lub 2 szt. (koń juczny). Zdolne były do pomieszczenia 3 ludzi z oporządzeniem bądź CKM z jednym członkiem obsługi. Wzdłuż burty można było wpław przeprowadzić dwa konie.  Tratwy i kładki wybudowane na łodziach tego typu miały wyporność – z dwóch łodzi – 500 kg, z trzech – 850 kg, jednakże ze względu na dużą wywrotność tratewek można było na nich przewozić jedynie sprzęty, które dało się stabilnie umocować na środku tratwy.

Łodzie T.60 służyły do przewozu ludzi i sprzętu na pojedynczych łodziach, budowy członów przewozowych oraz  jako podpory mostów o nośności do 3t. Obsługę łodzi stanowił jeden podoficer i 5 pionierów. Łódź mogła zostać rozłożona i spakowana w przeciągu 10-15 minut. Przewożone były na wozach taborowych (2 szt.) lub ciężarówkach (9 szt.). Do jednej łodzi prócz obsługi mogło wejść 18 osób lub 2 ckm z 12 ludźmi obsługi. W przypadku przeprawy pod ostrzałem ilość ta ulegała zmniejszeniu o połowę. Na łodziach T.60 budowano człony przewozowe o wyporności – 2,5t (na dwóch łodziach) i 4t (na 3 łodziach). Z tych łodzi można było budować mosty pontonowe, o szerokości użytecznej jezdni 2-3m i wyporności 3t., przy czym do budowy 30m.b. mostu potrzeba było 10 łodzi, a czas budowy takiego odcinka wynosił w zależności od warunków od 1 do 2 godzin.  

Łódź T.60

Pontony drewniane miały takie same przeznaczenie jak łodzie T.60. Posiadały wagę 200kg i wyporność 1750kg, pozwalającą przetransportować 10 ludzi. Przy ich wykorzystaniu można było zbudować most pontonowy o wyporności do 4t.

W przypadku środków improwizowanych, każdorazowo należało stwierdzić ich ładowność poprzez próbne obciążenie. Maksymalne obciążenie osiągano wtedy, gdy z wody wystawała 1/3 burty. Do obliczania wyporności brano następujące, przybliżone dane:

Transportowany przedmiot	Ciężar w kg	Powierzchnia w m.kw.
Żołnierz z oporządzeniem	100	0,5
Jeździec z koniem	600	3
Koń z siodłem	500	3
Koń juczny	550	3,5
Wóz taborowy bez koni i ładunku	400	6
Wóz tab.  z ładunkiem bez koni	850	6
Taczanka z ładunkiem bez koni	800	6
Działo 75mm	1900	8
Samochód osobowy z kierowcą	1000-2000	8-12
Samochód półciężarowy bez ładunku	1600-1800	10-12
Samochód ciężarowy bez ładunku	2800-4000	10-14
Samochód pancerny	2400-4300	10-14
Czołg TK	2300-	6-